Điểm mới về quy định thừa kế theo di chúc trong bộ luật dân sự năm 2015

Thừa kế là một chế định quan trọng trong hệ thống pháp luật dân sự Việt Nam. Quyền để lại thừa kế và quyền thừa kế là một trong những quyền cơ bản của công dân được pháp luật nhiều nước trên thế giới thừa nhận và bảo hộ. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện quyền thừa kế và quyền nhận thừa kế, có những trường hợp đã lập di chúc, nhưng di chúc đó lại không phù hợp với quy định của pháp luật, khiến những người thừa kế phải mất nhiều thời gian giải quyết tranh chấp thông qua pháp luật, điều này còn làm mất đi tình cảm, hòa khí vốn có giữa các thành viên. Do vậy, việc hiểu được các chế định về thừa kế là thực sự cần thiết.

Các vấn đề về thừa kế và di chúc đã được ghi nhận trong các văn bản pháp luật dân sự Việt Nam qua các thời kỳ. Gần đây nhất, ngày 24-11-2015, kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIII đã thông qua Bộ luật dân sự năm 2015 (Luật số 91/2015/QH13, có hiệu lực từ ngày 01-01-2017). Đây là bộ luật lớn nhất trong hệ thống các bộ luật hiện hành của Việt Nam, với 6 phần, 27 chương, 689 điều (giảm 88 điều so với Bộ luật dân sự năm 2005). Trong đó, chế định thừa kế có khá nhiều điểm mới, cần được phổ biến, tuyên truyền đến các cá nhân, cơ quan, tổ chức. 

NỘI DUNG

Những điểm mới về quy định thừa kế theo di chúc trong bộ luật dân sự 2015:

Thứ nhất, về nội dung của di chúc

Trong trường hợp lập di chúc, vì một số lý do mà sau khi di chúc được lập và viết thành văn bản mà phải tẩy xóa, theo theo khoản 3 Điều 631 Bộ luật dân sự 2015, pháp luật cho phép di chúc đã lập có thể tẩy, xóa, tuy nhiên, việc tẩy xóa, sửa chữa nội dung của di chúc chỉ được thực hiện khi người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa

Thứ hai, về những người làm chứng cho việc lập di chúc

Cũng như Bộ luật Dân sự 2005, Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc; người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc; người chưa đủ 18 tuổi, ngừơi không có năng lực hành vi dân sự không được làm chứng cho việc lập di chúc.Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự 2015 đã bổ sung thêm một đối tượng không được làm chứng cho việc di chúc đó là người khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Đây là đối tượng mà Bộ luật Dân sự 2005 đã bỏ sót, tuy nhiên trên thực tế, vẫn xảy ra những tranh chấp dân sự phát sinh từ việc người có khó khăn trong nhận thức, hành vi đứng ra làm chứng cho việc lập di chúc, những người này xuất phát từ nhược điểm về thể chất, tinh thần, có khó khăn nhận thức của mình, vì vậy, nên họ cũng sẽ gặp khó khăn trong quá trình làm chứng cho di chúc. Bộ luật Dân sự 2015 đã nắm bắt và quy định đây cũng là một trong những đối tượng không được làm chứng cho di chúc; từ đó sẽ góp phần hạn chế được tranh chấp phát sinh từ di chúc.

Thứ ba, xử lý trường hợp di chúc bị thất lạc, hư hại

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2005 và Bộ luật Dân sự 2015 thì nếu thời điểm mở thừa kế mà bản di chúc bị thất lạc thì sẽ chia theo pháp luật; nếu di sản chưa chia mà tìm thấy di chúc thì di sản được chia theo di chúc.

Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định thêm một vấn đề, đó là trong thời hiệu yêu cầu chia di sản, trường hợp di sản đã chia mà tìm thấy di chúc thì phải chia lại theo di chúc nếu người thừa kế theo di chúc yêu cầu. Quy định này thể hiện sự tôn trọng ý chí của người để lại di sản thừa kế; thể hiện được bản chất của di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.

Thứ tư, bổ sung điều kiện đối với người được di tặng

Di tặng được hiểu là việc người lập di chúc dành một phần di sản để tặng cho người khác. Bộ luật Dân sự 2005 cũng có quy định cụ thể về việc di tặng tại Điều 671; tuy nhiên, chưa đề cập đến điều kiện đến người được di tặng. Khoản 2 Điều 646 Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định cụ thể về điều kiện đối với người được di tặng như sau:

+ Nếu người được di tặng là cá nhân: thì phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết.

+ Trường hợp người được di tặng không phải là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

LỜI KẾT

Trên đây là một số điểm mới cơ bản của Bộ luật Dân sự 2015 về vấn đề di chúc và thừa kế theo di chúc. Qua phân tích trên có thể thấy, những chế định về thừa kế theo di chúc trong bộ luật dân sự 2015 đã có những bước tiến mới, khắc phục được những thiếu sót mà bộ luật dân sự 2005 còn tồn tại. Việc áp dụng dụng pháp luật về thừa kế theo di chúc đã hạn chế phần nào những khó khăn, vướng mắc.